Περιγραφή
Η ξηροφθαλμία συνίσταται σε διαταραχή της δακρϋικής μονάδας, η οποία αποτελείται απο 3 επιμέρους στοιβάδες, τη βλεννώδη, την υδάτινη και την λιπιδική. Ως αποτέλεσμα είναι η ελλιπής παραγωγή ή η αυξημένη εξάτμιση των δακρύων.
Στην ξηροφθαλμία λόγω μειωμένης παραγωγής δακρύων εντάσσονται όλα τα κατωτέρω νοσήματα απο το 1 εώς το 6. Είναι συνήθως συστηματικά αυτοάνοσα και φλεγμονώδη νοσήματα που προκαλούν διήθηση των δακρυϊκών αδένων, με αποτέλεσμα την υπολειτουργία τους.
Στην περίπτωση της αυξημένης εξάτμισης των δακρύων ενέχονται τα νοσήματα της οφθαλμικής επιφάνειας συνήθως, 7 & 8 στην παρακάτω λίστα.
Παθήσεις με τις οποίες μπορεί να συνδυαστεί
- Αυτοάνοσα νοσήματα όπως σύνδρομο Sjögren, Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, ρευματοειδής αρθρίτιδα, σαρκοείδωση, φυματίωση, ουλώδες πεμφιγοειδές
- Αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα
- Σακχαρώδης διαβήτης
- Αντιισταμικά ή αντικαταθλιπτικά φάρμακα
- Αντίδραση μοσχεύματος κατά ξενιστή σε μεταμοσχεύσεις μυελού οστών (Graft versus Host disease-GVHD)
- Διηθητικά νοσήματα όπως αμυλοείδωση, αιμοχρωμάτωση.
- Παθήσεις της εξωτερικής επιφάνειας του οφθαλμού, όπως βλεφαρίτιδα πρόσθια-οπίσθια, διαταραχές των βλεφάρων (εκτρόπιο, λαγόφθαλμος) και παθήσεις του κερατοειδούς.
- Ιατρογενή αίτια (διαθλαστική χειρουργική)
Συμπτώματα – ΚλινικήΕικόνα
Η ξηροφθαλμία προκαλεί
- αίσθημα ξένου σώματος, άμμου στα μάτια,
- «κάψιμο,
- κόκκινα μάτια,
- συχνός βλεφαρισμός και θολή όραση.
- Επίσης μπορεί να υπαρχουν και βλεννώδεις εκκρίσεις.
- Απο τα βλέφαρα μπορεί να συνυπάρχει οίδημα, ευρυαγγείες στερεοποιημένο λίπος στο βλεφαρικό χείλος, καθώς και στικτή κερατίτιδα στον κερατοειδή.
Διάγνωση - Εξετάσεις
Η διάγνωση γίνεται καταρxάς στη σχισμοειδή λυχνία με βιομικροσκόπηση και έλεγχο όλης της πρόσθιας επιφάνειας του οφθαλμού καθώς και των βλεφάρων. Κατόπιν, ακολουθούν κάποιες δοκιμασίες, όπως το Schirmer test και ο χρόνος διάσπασης του δακρυϊκού φίλμ (brake - up time - BUT). Η πρώτη μετρά την παραγωγή των δακρύων, ώς χιλιοστά διαβροχής μιας ειδικής χάρτινης ταινίας που εφαρμόζεται για 5 λεπτά στο κάτω βλεφαρικό χείλος. Η δεύτερη μετράει το χρόνο που μεσολαβεί μεταξύ δύο βλεφαρισμών μέχρι το δακρυϊκό φίλμ να αρχίσει να στεγνώνει πάνω στην οφθαλμική επιφάνεια. Υπάρχουν και άλλες μέθοδοι με μέτρηση της ωσμωτικότητας των δακρύων. Η αυξημένη ωσμωτικότητα είναι απο τα πιο πρώϊμα ευρήματα της ξηροφθαλμίας.
Εφόσον υπάρχει υποψία συστηματικού αυτοάνοσου νοσήματος, τότε απαιτείται εργαστηριακός ανοσολογικός έλεγχος με βάση τα ύποπτα νοσήματα.
Αντιμετώπιση
- Συντηρητική
- Υποκατάστατα δακρύων σε μορφή κολλυρίων ή γέλης (σε βαρύτερες περιπτώσεις). Σήμερα υπάρχουν πλέον πολλά σκευάσματα με διαφορετικές ιδιότητες ώς προς τη σύσταση, την πυκνοτητά τους και τη διάρκεια παραμονής τους στην οφθαλμική επιφάνεια. Έτσι, μπορούν να καλύψουν ευρεία γκάμα περιπτώσεων, αφού έχει παρατηρηθεί οτι κάθε ασθενής μπορεί να ικανοποιείται με διαφορετικό σκεύασμα.
- Σε αυτοάνοσα νοσήματα οι σταγόνες κορτιζόνης είναι θεραπευτικές, αφού το ξηρό μάτι συχνά έχει φλεγμονώδες υπόστρωμα. Συνήθως χρησιμοποιείται κορτιζόνη που δρά επιφανειακά και δεν προκαλέι παρενέργειες στο μάτι. Σε πιο βαριές περιπτώσεις οι σταγόνες κυκλοσπορίνης-Α (ανοσοκατασταλτικό φάρμακο) έχουν εξαιρετική δράση, ενώ σε ακόμη πιο σοβαρές περιπτώσεις γίνεται τοποθέτηση ειδικών βυσμάτων στα δακρυϊκά σημεία για παρεμπόδιση της αποχέτευσης των δακρύων (punctal plugs).
- Σε παθήσεις των βλεφάρων, η τοπική υγιεινή με καθαρισμό των βλεφαρίδων και χρήση ζεστών επιθεμάτων μπορεί να είναι βοηθητική. Επιπλέον, τοπικά σκευάσματα αζιθρομυκίνης, το οποίο είναι σχετικά νέο σκεύασμα, μπορεί να είναι ευεργετικό σε οπίσθιες βλεφαρίτιδες. Ενίοτε, σε επίμονες βλεφαρίτιδες μπορεί να χρειαστεί θεραπεία απο το στόμα για μήνες.
- Χρονοδιάγραμμα
Η θεραπεία είναι χρόνια, ειδικά εάν συνυπάρχει συστηματικό νόσημα. - Αποτελέσματα θεραπείας
Πλέον με τις σταγόνες κυκλοσπορίνης οι περισσότερες περιπτώσεις βαριάς ξηροφθαλμίας αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά με μεγάλη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. - Πρόγνωση
Η ξηροφθαλμία έχει γενικά καλή πρόγνωση, χωρίς σοβαρό κίνδυνο για την όραση των ασθενών. Η ξηροφθαλμία είναι σχεδόν αποκλειστικά πρόβλημα που σχετίζεται κυρίως με την ποιότητα ζωής λόγω ενίοτε σοβαρών ενοχλήσεων που επιφέρει, αλλά δεν εγκυμονεί συνήθως σοβαρούς κινδύνους για τα μάτια.
Check-up
Χρόνια τακτική παρακολούθηση ανά διαστήματα (αρχικά και ανάλογα με την περίπτωση ανα 2 περίπου μήνες και αραιότερα στη συνέχεια).